1992 чылдың сентябрь айда Найысылалдың мурнуу чарыында хүрээниң черин болгаш тудуун Ыдыктыг XIV-кү Далай-Лама айызаан. 2023 чылдың эгезинде С.К. Шойгу аттыг фондунуң төлээлери Индияның Бодхаяга Чырыткылыг Башкыга чедип, хүрээниң тудуунуң адакталып турарының дугайында дыңнаткан. Ооң соонда Далай-Лама Башкы аңаа «Тубтен Шедруб Линг» азы «Будданың Өөредиин тайылбырлаарының болгаш боттандырарының ораны» деп атты тывыскан. Хүрээге ыдыктыг шыгжамырларны болгаш эдилелдерни Башкы берген. Оларның аразында Будда Шакьямуниниң бодунуң өртеткен сөөгүнүң артынчыларының кезээ (прах) база болуп турар. Ону Кызылда Тубтен Шедруб Линг хүрээзиниң иштинде Будда Шакьямуниниң овур-хевиринче шыгжаар.
Хүрээге улус-чон буддизмниң ханы уткалыг эртем философиязын өөренир төп болур дээрзин Делегейниң буддистериниң үндезин Башкызы чугаалап турар.
Будданың өөредиин тайылбырлаарының болгаш боттандырарының ораны хүрээзи Россияда эң-не улуг буддисчи хүрээ болур. Ооң бедии – 56 метр, барык 12 каът бажыңның бедиинге дең, а даштыкы хевири Төвүттүң Лхаса хоорайда Чырыткылыг XIV-кү Далай-Лама Башкының Потала ордузунга дөмей.
Тудугнуң долузу-биле акшаландырыышкынын С.К. Шойгу аттыг Культура фондузунуң төлээлериниң болгаш РФ-тиң Камгалал сайыды Сергей Шойгунуң бодунуң амы-хуу деткимчези-биле хандырып турар.
Хүрээ эрте бурунгу шагдан тура, тыва чоннуң үндезин шажынын болгаш ёзу-чаңчылдарын эгидер сорулгалыг ажылды чорудар. Келир салгалдың чүдүлге-сүзүүн кадагалап арттырарынга, оларның улаштыр ону үнелеп арттырарынга, сайзырадып база сүзүглеп чоруурунга.
Хүрээниң тудуун 2014 чылда эгелээн, ажыдыышкыны апрель 28-те болур. Байырлыг ажыыдыышкын ёзулалын онлайн-дамчыдылга таварыштыр көрүп болур.
/ Алиса ДОНГАК.
