Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле Улуг Тиилелгениң 80 чыл оюнга тураскааткан байырлалдың белеткелиниң чорудуу-биле ТР-ниң Чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы Ада-чурттуң Улуг дайынының маадырларынга тураскааткан төөгүлүг черлер болгаш тураскаалдыг комплекстерниң байдалын инвентаризастаар база санитарлыг арыглаашкын болгаш чаагайжыдылга ажылдарын организастаан. Тыва Республиканың лицензия бээр болгаш ажыл-чорудулганың чамдык хевирлерин хайгаараар талазы-биле албанның медээлери-биле алырга, республика деңнелдиг культурлуг өнчү объектилериниң реестринче 97 шериг тураскаалдары кирип турар. Улуг Тиилелгениң 80 чылдаанында шериг-тураскаал объектилеринге сагыш салыышкын мурнады көөр сорулгаларның бирээзи.
«Төрээн чуртун камгалап тургаш мөчээннерниң чырык адын мөңгежидер дугайында» база «1941–1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынынга совет чоннуң Тиилелгезин мөңгежидер дугайында» деп РФ-тиң хоойлулары езугаар Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннарын орнукшуткан черлерниң болгаш тураскаалдарның чаагайжыдылгазын чылдың-на чорудуп турар. Бо чылын тураскаалдарны чогуур хевир киирер акцияларны болгаш субботниктерни бүгү республикага апрель айның эгезинде, санитарлыг арыглаашкын болгаш чаагайжыдылга айында, чорудуп эгелээн. Ол ажылдарны ажылчын коллективтерниң, хөй-ниити болгаш аныяктар каттыжыышкыннарының, школачыларның киржилгези-биле чоруткан. Ындыг ажылдарга аныяк-өскенни киириштирери онза уткалыг.
Муниципалдыг тургузуглар боттарының девискээрлеринге Ада-чурттуң Улуг дайынынга тураскааткан тураскаалдарының байдалын ончалааш, арыглаашкын болгаш чаагайжыдылга ажылдарын чоруткаш, Тываның Чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызынга отчёттарын илеткээн. Ук ведомствода республиканың Баштыңынга таныштырар түңнел отчётту ам белеткеп турар.
Ол ышкаш Владислав Ховалыг чуртталга-коммунал ажыл-агый сайыды Мерген Дагбага суурларда Ада-чурттуң Улуг дайынының маадырларынга тураскааткан тураскаалдарга, кудумчуларга база тускай шериг операциязының киржикчилерин хөөржүткен черлерге санитарлыг арыглаашкын ажылдарының чорудуун боду хууда хынаарын дааскан.
Май 1 байырлалдарының хүннеринде сайыт Таңды кожуунче хыналдалыг үнүүшкүннү кылган. Ол Кочетов суурда Алдан-Маадыр аттыг Национал музейниң салбырының девискээринде төөгүлүг тураскаалдыг комплекске четкен. Музей комплекизинде төөгүлүг хүннерге тураскааткан элээн каш объектилер бар. Ооң иштинде тыва эки турачыларга, Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчилеринге база ТШО-га маадырлыы-биле мөчээн дайынчыларга тураскаалдар бар. Ук комплекстиң девискээринде бар объектилер шупту эки байдалдыг дээрзин Мерген Дагба көрген.
Таңды кожууннуң бүгү суурларында: Бай-Хаакта Советская кудумчузунда, Дүрген, Кочетов, Балгазын, Арыг-Бажы, Межегей, Успенка суурларда база Берёзовка, Арголик деп черлерде тураскаалдарның девискээрлеринге санитарлыг арыглаашкыннарны, субботниктерни чоруткан.
Мөңгүн-Тайга кожуунда 4, Улуг-Хемде 3 тураскаал бар. Сүт-Хөл кожуунда дайынчылар орнукшуткан черлерге база шериг-тураскаал объектилеринге арыглаашкын ажылдарын апрель 12-ден тура чорудуп турар.
Кызыл кожууннуң девискээринде тураскаалдыг черлерге чаартылга ажылдары март 31-ден эгелээш, апрель 29-та доозулган.
Каа-Хем кожуунда 8 тураскаалдыг черлер бар: Сарыг-Сеп, Кундустуг, Бүрен-Хем, Бояровка, Ильинка, Бүрен-Бай-Хаак база Суг-Бажында. Шуптузунга санитарлыг арыглаашкынны кылган.
Тожу кожуунда ССРЭ-ниң Маадыры Михаил Бухтуевке тураскаалга болгаш «Кажыыдалдыг ие» деп стеланың девискээринге арыглаашкын ажылдарын тус черниң албан черлери график езугаар неделя санында чорудуп турар.
Барыын-Хемчик кожуунда тураскаалдарда чаагайжыдылга болгаш арыглаашкын талазы-биле хемчеглер планын тургускан. Кызыл-Мажалыкта Алдар аллеязында база «Мөңге алдар» тураскаалында, Шекпээрде, Акта тыва эки турачыларга тураскаалдарда арыглаашкын болгаш септелге ажылдарын кылган. Эрги-Барлыкка дайынчыларның аттарын болгаш чуруктарын көргүскен тураскаалдыг табличкалар тургузарын планнап турар.
Чаа-Хөл кожууннуң девискээринде Ада-чурттуң Улуг дайынынга тураскааткан 8 тураскаал бар. Тураскаалдыг черлерге чаагайжыдылга талазы-биле ажылдарны албан черлериниң ажылдакчылары болгаш «Чаңгыс демниг Россия» партиязының волонтёрлары чоруткан.
Шериг тураскаалдарның байдалын ончалаар ажылды Бии-Хем кожуунга база чоруткан. Ында бар 14 тураскаалдың шуптузунга чаагайжыдылга ажылын кылган.
Тес-Хемде 6, Чеди-Хөлде 4 тураскаал бар. Шупту тураскаалдарны будуп, чугайлааш, херимнерин септээш, девискээрин арыглаан.
Чамдык кожууннарда тураскаалдар турар черлерге санитарлыг арыглаашкындан аңгыда, девискээрин ногаанчыдар ажылдарны база планнаан. Тиилелге хүнү Май 9-туң бүдүүзүнде ыяштар олуртур акция база болур.
А. СОЯН белеткээн.
Чурукту интернеттен алган.
“Шын” №17 2025 чылдың май 8
