Тывада национал төлевилелдер боттаныышкынының түңнелдерин 2019 чылдан 2024 чылга чедир стратегтиг хөгжүлде болгаш регион төлевилелдериниң талазы-биле Тыва Республиканың Баштыңының чанында Чөвүлелдиң хуралынга киирер. Чөвүлелдиң кежигүннери, оларның аразында республиканың күүсекчи болгаш хоойлужудулга эрге-чагырга органнарының хөй-ниити болгаш эртем организацияларының төлээлери, Россияның Президентизи Владимир Путинниң даалгазы-биле бо чылдан эгелээн чаа национал төлевилелдерни күүседир сорулгаларны база тодарадыр.
Россияның Президентизиниң эгелээни национал төлевилелдер Тываның чурттакчыларынга канчаар-даа аажок улуг ужур-дузалыг, ол дээрге социал инфраструктураны чаартырының, кижилерниң амыдырал-чуртталгазының шынарын бедидериниң онзагай аргазы-дыр. Президентиниң бирги эгелээшкиннериниң ажылдап келген бүгү үезинде республикага эң чугула национал төлевилелдер “Кадык камгалалы”, “Өөредилге”, “Демография” “Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлели”, “Айыыл чок шынарлыг оруктар”, “Культура” национал төлевилелдер угланыышкыны-биле социал ужур-дузалыг объектилерни тудуп, септеп, чаагайжыдып, эде чаартып турган.
Чижээлээрге, "Кадык камгалалы" деп национал төлевилел ёзугаар Тывада кадык камгалалының 61 объектизин туткан болгаш ажыглалче киирген, ооң иштинде 51 фельдшер-акушер пунктузун база 10 эмчи амбулаториязын, 16 кадык камгалалының объектилериниң капитал септелгезин кылган. Оон аңгыда, 18 көжүп чоруур ФАП болгаш көжүп чоруур 3 эмнелге комплекизин, 39 чиик автомобильди патронаж болгаш пациентилер дажыглаарынга, лабораторлуг материалдар дажыглаарынга садып алган. 2019 чылдан 2024 чылга чедир 545 дериг-херекселди садып алган. Чаа фельдшер-акушер пунктулары көдээде кадык камгалалының инфраструктуразын эки талаже өскертип, чурттакчы чонга баштайгы эмчи-санитар дузазын чедингир болдурган.
«Өөредилге " национал төлевилел ёзугаар чаа 8 школа ажыглалда кирген, 4092 олуттуг 6 школа тудуу уламчылап турар. 6 чыл дургузунда 14 школа тудуу – Президентиниң талазындан ужур-дузалыг деткимче барын херечилеп турар, регионнуң амыдыралында туруп көрбээн болуушкун-дур. Чижээ, Тес-Хем кожууннуң Ак-Эрик суурда 176 олуттуг школа туттунган, бо хүнде школада 154 уруг өөренип турар болгаш 23 башкы ажылдап турар. Кызылга чаа 7 школаны ажыглалга киирген, ол чүүл 9992 уругга база 741 башкыга амгы үениң таарымчалыг байдалдарынга өөренир болгаш өөредилге-кижизидилге ажылдарын чорудар арганы берген. Бо чылын республиканың чедери берге ырак Мөңгүн-Тайга кожуунда Кызыл-Хая суурда 244 өөреникчи өөренир школаның оран-савазының тудуу доостур болгаш ажы-төлдүң өөрениринге база сайзыралынга амгы үениң таарымчалыг байдалдарын тургузар.
«Айыыл чок шынарлыг оруктар» деп национал төлевилел угланыышкыны-биле ниити узун дурту 260 км 136 орукту нормативтиг байдалче киирип, Улуг-Хемни кежир болгаш кожууннарда чедери берге черлерде хемнерни кежир 6 көвүрүгнү тудуп болур арганы берген. Орук шимчээшкининиң дүрүмнериниң хажыдыышкыннарын болдурбазы-биле, 69 комплекс фото-видеофиксация болгаш автоматтыг деңзи контролюнуң 1 пунктузун тургускан, 21 светофорлуг объектини эде, чадаг кижилер эртер 15 черни чаарткан.
“Культура” национал төлевилел чорудуу-биле 67 объектини тудуп база чаартыр аргалыг болган. Ол дээрге чаа туттунган 3 көдээ культура бажыңнары база Кызыл хоорайда Культура хөгжүлдезиниң төвү. 1 муң дөрбелчин метр хире шөлдүг төпте 1,210 олуттуг хөй ажыглалдыг көрүкчүлер залы, музей-делгелге шөлдери, өг-бүлениң дыштанылга зоназы, бөлгүм ажыл-чорудулгазының өрээлдери бар. Кадыкшыл байдалы кызыгаарлыг кижилерге көрүкчүлер залынга тускай олуттар көрдүнген. 25 культура бажыңын, уругларның 13 уран чүүл школазының, 1 муниципалдыг музейниң болгаш 1 муниципалдыг театрның капитал септелгезин кылып, модельдиг стандарт ёзугаар 16 муниципалдыг библиотеканы, виртуалдыг 3 концерт залын, 4 кинозалды тургузар.
2025 чылдан эгелеп республикага «Өг-бүле», «Узун назын болгаш идепкейлиг чуртталга», «Аныяктар болгаш уруглар», «Чуртталга инфраструктуразы», «Экологтуг менди-чаагай чорук», «Туризм», «Ужудукчу чок ужар чүүл системалары», «Үре-түңнелдиг болгаш чижилгелиг экономика», «Медээлер экономиказы болгаш чурагайлыг трансформация», «Делегей кооперациязы болгаш экспорт» база «Аъш-чемниң айыыл чок чоруунуң технологтуг хандырылгазы» деп чаа национал төлевилелдерни боттандырарынга салдынган сорулгаларны күүседир ажыл эгелээн.
Ш. ЛОПСАН белеткээн.
Чуруктарны интернет четкизинден хоолгалаан.
«Шын» №12 2025 чылдың апрель 3
