Сыын оъду – левзея сафлоровидная. Хөй чоннарда ады алгаан, бедик тайгаларга турар оът. Чайын узун сывының бажында чараш ягаан чаңгыс чечектиг, дазылы салбаргай чиңге мичигир кара боор.
Сыын чечээ – пижма. Дыка бедик эвес тайгаларның хемнериниң унунга, оялчык ажыктарга, шынааларга турар чараш сарыг чечектерлиг оът.
Таң-оът – горечавка бородатая. Тайга шынааларында, ажыктарында үнген турар чараш көк чечектерлиг оът.
Тооргу сазыы – шерсть из определенного места самца кабарги. Чывырның (аскыр тооргунуң) сидиинге боражып чоруур дүгү.
Тооргу, күдер, шыылай – кабарга. Дөмей уткалыг, синонимнер. Хемчик чону аскыр тооргуну шыылай дээр, а төп кожууннарның чону тооргуну күдер дээр: күдер хини – тооргу хини. Хүдер – тооргу дээн моол сөс.
Төөн (төөннээр) – прижигание (прижигать). Түлеп кыпкан хаг чашпан чалбыыжынга дөгеп эмнээри. Мурнуу тывалар ам-даа төөнневишаан. Бо сөс моол дылдан келген.
Туду, ыяш-тону – смола, выделившаяся по годовым кольцам сгнившей лиственницы. Ирээн дыттың иштинге чыл дээрбектериниң аайы-биле долгандыр чыдар чуга ак-куу бүдүмел. Үр чыглып чыткаш, шынары өскерилген чук.
Тулбар, манчын, бөге, дагыл – борец. Тайгаларның ажыктарында, бедикте хемчигештер уннарынга үнер оът. Тывада ооң 13 хевири бар. Оларның бежин эмге ажыглаар.
/ Ойдуп Бартанның
«Тыва дылда эмнелге сөзүлүгү» деп номундан алган.
