Тыва даглар ораны дээрзин улуг назылыглар дөгере билир. Мен даглыг Алаш чурттуг, сезен хар артты ашкан кырган мен. Чолалыгның Көк-Арт кырынга үнүп кээрге, ачылыг Алаш хемимниң делгемнери чаттыла берген чыдар: солагай талада Бай-Тайганың мөңге меңгилиг бедиктери, ооң эдээнде кара-ногаан эзимнер, оң талада төрээн Чолалыг-даа, Алаш кежир Узун-Кыйыг, Бош-Даглар, ооң ындында Кызыл-Тайганың чоргаар бедиктери.
Анай кара чажымдан көрүп, анай, хураган кадарып өскен дагларым. Тываларны даг чурттуг кижилер дээр.
Чоокта чаа “Шын” солунга үнген “Даглар мөңгези-биле турар, а мен эглип кээр мен” деп, редактор Виталий Петровтуң альпинистер Марианна Кыргыс биле Алдынай Чечен-биле чугаалашканын номчааш, мону бижий бердим. Бодап олурарга, даг чурттуг шаандагы тываларны дөгерезин альпинистер деп санап болур-дур.
Бир-ле катап “Шынга” парлаан материалды сактып олур мен. Соңгаартан келген аныяк альпинист оол хамык бар херекселин кедип алгаш, Мөңгүн-Тайгаже үнүп келген. Оон көөрге, ында даянгыыштыг кырган-авай тоор-даа чүве чок, хой кадарып чораан...
Альпинистер Кызыл-Тайга (Алаштың 3121 м) дугайында бо-ла бижий бээрлер. Мен Ооржак Кара чээним-биле ооң эдээнде Кара-Пөшке сарлык кадарып, чамдыкта аъттыг Кызыл-Тайга кырынга чортуп-даа чораан мен. Ооң кызыл, үүрмек элезинниг даштарлыг кырын куду бадарга, дээрге бистиң, сарлык кадарчыларының, хүн бүрү амыдыралының хензиг кезии ышкажыл. Бо бүгүнү эрес кыстарымны чектеп эвес, а херек кырында бистиң өгбелеривис альпинистер чораанын шынзыдар сорулгалыг бижидим. Даглардан чүгле даглар дээре, оода-ла чоогумда Дөге даанче ам-на үнер мен.
Адай-Монгуш Сендажы (гвардейжи) оглу Байыр-оол.
Алаштың Чолалыг чурттуг.
