Эрткен чылдың чеди айның эгезинде "Үш-Белдир" курортче назынымда бир дугаар чорааш келгеним уттундурбас. Аңаа дыштангаш, келгенимниң дугайында номчукчуларга сонуургадып көрейн.
Агаар-бойдустуң байдалын көрүп тургаш, Кызылдан июль 16-да вертолетка олурупкаш, курортче чорупкан бис. Таптыг-ла бир шак чартык хире болгаш, ужар-хемевис Үш-Белдирниң аэропортунга менди-чаагай хонупту. Дүжүп кээримге, долгандыр бойдустуң чаражын, агаарның арыг деп чүвезин, хөрээмче узун-узун кылдыр киир тынып, магадап турдум. Оон улаштыр кожуглуг тракторга чүдүртүнүпкеш, 20 хире минута болгаш, курортка чеде бердивис. Мээң-биле кады чораан эжим ТР-ниң көдээ ажыл-агыйының ажылдакчызы, Москвага Скрябин аттыг ветеринария академиязының 1960 чылдарда доозукчузу, арга-дуржулгалыг мал эмчизи, Бай-Хаак суурда чурттап турар Ким-оол Сакаашевич Куулар "Бо курортка ССРЭ үезинде каш чыл улай дыштанып келген мен» — деп, ол чугаалангаш, долгандыр көргеш, бажын чайгады. Оон бисти курорттуң удуртукчузу Мира Оюновна Опеен чылыы-биле уткуп алгаш, кымның кайы өрээлге чыдарын айтып берип, киир үдеп кагды.
— Дүжүп келгеш, бажыңарны чүге чайып турдуңар, Сакаашевич? — деп, сонуургап айтырдым.
— Ынчангы дыштанып турган үелерим караамга чуруттунуп келди...— деп, хомудалын илеретти.
— Меңээ бир дугаар келген кижиге дыка сонуурганчыг чүве-дир, үш хемниң белдиринде изиг аржаан, чөөн талазында соок аржаан. Изиг аржаанга хүндүс кирип алыры берге чорду, сугнуң изии 45-50 градус болур, үш минутадан хөй кирип болбас, оон көвүдээрге, чүрек шакпыланып, баш дескине бээр – деп, хөөредим.
— Агып баткан хемнерниң чаражы шуут кайгамчык, моол таладан ийи хем — Шишкит-Гол биле Бустин-Гол, а Кунгуртуг уундан Белиин деп хем агып чыдары ол-дур – деп, кады келген эжим тайылбырлады.
Хемни өрү чоктай бээрге, бир километр хире черде Моол биле күрүне кызыгаары шөйлүп чоруткан. Ында Бижиктиг-Хая деп хаяда курортка дыштанган улус аттарын бижип каан чорду. 1940 чылдарда безин кээп турган дыштаныкчыларның аттары барын кайгадым. Курорттуң соңгу-чөөн талазында кожагардан үш метр бедик черде чадыржыгаш бар, ол чадырның төөгүзүн кижилер аңгы-аңгы чугаалаар болду, мен бодаарымга, ол чадыр аңчыларның ыт-куш дегбезин дээш, күш-хүнезинин шыгжаар чери хевирлиг чорду. Мооң төөгүзүн сонуургап, истээр болза, дыка солун хире.
Курортка мага хандыр дыштанып алгаш, чанып келдивис. Катап база кижиниң барыксаазы келир магаданчыг Үш-Белдир чорду.
Василий СУНДУУ.
Чаа-Хөл кожуун.
