«Чедер» удавас эжиктерин ажыдар

4 июня 2021

35

Россияның Чазааның бадылааны төлевилелдерниң бирээзи “Чедер” курорт-дыштанылга комплекизинде тудуг ажылдары кидин түлүк. Тываның экономика сайыды Айдыс Сат төлевилелди боттандырганындан 100 чаа ажылчын олуттар ажыттынып, 8,3 муң кижи кадыкшылын быжыктырып, республикаже аян-чорукчуларның саны чылда 100 муң чеде бээрин дыңнаткан.

Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезининиң амы-хууда программазында кирген төлевилел 2020 чылда эгелээн болгаш, күрүне-хуу кады эштежилге-биле боттанып турар.

Тываның Экономика яамызы инвесторлар-биле дугурушканы езугаар, бо төлевилелдерни боттандырар дээш, күрүне бодунуң талазындан акшаландырышкынны үе-шаанда чорудуп турарын дыңнаткан.

“Чедерниң” кол улуг оран-савазында база автомобиль оруунга кылып турар капитал септелгени бо чылын доозар. Чырык четкизинге удавас кожар, чылыг база суг хандырылгазының тудугларын тудуп эгелээн.

Инвесторлар 70 кижиге санаан амгы тудугну бо сезонда ажыглалче киириптерин аазан. Оон аңгыда, чаа корпустарны тудар. Ооң-биле чергелештир, бассейнниг аквапарк шөлчүгежин белеткеп эгелээн.

Чедер хөлдүң девискээринге кудукту казарын өөренип көрүп турар. Хөл дустуг болганындан аңаа эжинмес, ынчангаш дыштаныкчыларга бассейнни июльда ажыглалче киирери көрдүнген.

«Чедер кадыкшыдылга төвү» КХН-ниң чиңгине директору Владимир Монгуш бо хүнде байдалды таныштырып, курорт-дыштанылга комплекстиң улуг кол оран-савазында база автомобиль оруунга кылып турар капитал септелгезин бо чылын доозарын дыңнаткан.

– Кышкы корпустуң катап тургустунарынче, дыштанырда долу хандырылгалыг болгаш аалчылар бажыңының оран-савазынче, аквакомплекс тудуунче федералдыг бюджеттен 100 сая, республика бюджединден бир сая рубльди аңгылаан. Амгы чадада чаа объектилер тудар шөлчүгештерни аштап-арыглаан. Чеден олуттуг кышкы корпустуң септелгези доостур чедип турар. Алды хөй эвес каъттыг корпустарның таваан салыр ажылдар кидин түлүк. Оран-савага бүрүзүнге дыштаныкчыларга 28 олут көрдүнген. Тудуг ажылдарын чай төнчүзүнде доозар. Бо чылын кадыкшыдылга дыштанылгазынга оран-саваны ажыглалче киирип четтигиптер бис. Келир чылын кадыкшыдылга төвү эжиктерин шупту дыштаныкчыларга ажыдыптар.

Ниитизи-биле мында 50 ажыг ажылдакчы, 25 машина-техника хаара туткан. Тудуг ажылдарының бетинде «Тываның энерелдиг чүректери» аныяктар шимчээшкининиң эки турачылары бокту аштап-арыглааш, үндүр сөөрткен. Оларның ачы-дузазы дээш чаа аквакомплекске дыштаныры-биле абонементилерни белекке тыпсыр бис – деп Владимир Монгуш чугаалаан.

Курорт-дыштанылга комплекизиниң чоогунда Тывага баштайгы ажык дээр адаанга үш гектар шөлге бассейнни тудар. Красноярскиден чалаткан «АкваМир» компания ону тургузуп турар. Кудумчу бассейнин улуг болгаш бичии улус дыштаныр шөлчүгештерге чарар. Ону июльда ажыдарын аазап турар.

– Бо хүнде ажылдарның 20 хуузу күүсеттинген. Бүзүрелдиг арыглал системазы шилиттинген – ол дээрге элезинниг шүүрлер, химиктиг бүдүмелдерден, чурум езугаар, хлор кирип турар. Ажыглап турарывыс полипропилен эки материалдарның бирээзи. Полипропилен хүн херелдеринден хоралыг бүдүмелдер ылгавас, айыыл чок болгаш эптиг. Камныг ажыглаар болза 15 чыл ажыг эдилеп болур – деп, бассейн тургузар талазы-биле мастер Сергей Коновальщиков чугаалаан. Ооң дыңнатканы-биле, Тываның кайгамчык чараш черинге, ажык дээр адаанга, бассейн тургузары оларның бир дугаар улуг чагыы болган.

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг республика чонунуң кадыкшылын экижедиринге “Чедер” курортту онза черни ээлээр ужурлуг деп, ук объектиниң тудуун хынап чорааш, демдеглээн.

– Шаанда «Чедер» кайы-хире алдарлыг турганын билир бис – бүгү чурттан аалчылар дыштанып, эмнедип кээр турган. Курорт Тываның билдингир ылгавыр демдээ деп болур – деп Владислав Ховалыг чугаалаан.

2022-2023 чылда кадыкшыдылга төвүнүң девискээринге ийи улуг комплексти тудары планнатынган. Аңаа курорттуң адмнистративтиг кезээ, эмнелге чери, чемненир болгаш аалчылар бажыңының комплекизи турар. 2023 чылда курорт-дыштанылга комплекизин ажылдадыры планнаттынган.

Чедер хөлдүң эм шынары шаандан-на билдингир. Эрткен чүс чылдың эгезинде аңаа курортту туткан, сероводородтуг эм малгажы-биле Тывадан дашкаар безин ол алдаржаан турган. Малгаш кеш, чүстер, нерв системазының, холдар-буттар, херээженнер аарыгларын эмнээр шынарлыг.