Хакасияның чазаа хөмүр-даш тывар компаниялар-биле хөмүрнү үндүр садар өртек талазы-биле дугуржуп шыдавайн турарындан бөдүүн чурттакчы чон база одаар чүүл садып алыр акша-төгерии чок арткан эрге-чагырганың боду качыгдап турар. Ооң-биле чергелештир Тываның хөмүр-дажынга хереглел улгадып олурар. Бо талазы-биле байдал кожа республикада кандыг байдалдыын сайгарып көрээлиңер.
«Век» үндүрүлгениң бижип турары-биле алырга, эрткен чылын тыва чазак хөмүр талазы-биле монополжу байдалдыг Тываның даг-руда компаниязы-биле чөрүлдээлежип келген. Ынчан бир тонна хөмүрнүң өртээ 3 муң рубль турган, а чиижең садыгжыларның ужун база ырак-узак кожууннарда чурттакчыларга ону чедиргени дээш өртээ каш катап улгадыр.
Республиканың чаа баштыңы Владислав Ховалыг хөмүр-даш уургайындан үндүр саткан одаар чүүлдүң бадылаттынган өртек-үнезин бир тоннада 2,2 муң рубль кылдыр доктааткан. Ынчаарга байдал мүн-не чүгээртээн.
Ынчалзажок Хакасияга өртектер өскен, тус черниң чагыргалары, аазаашкыннар турзажок, эмин эртир өскен өртектерни өйлеп, таарыштырып шыдаваан. Чаа чылдың бетинде бир тонна хөмүрнүң өртээ 3,3 муң рубль турган болза, ам ооң өртээ 3,7 муң ашкан. Специалистерниң демдеглеп турары-биле алырга, ооң кол чылдагааны – кадагааты чурттарда хөмүрге хереглелдиң улгатканы болгаш чиижең садыгжылар болуп турар.
«Байдалды эдип-чазаар эрге-хоойлу механизмнери Монополияга удур федералдыг албанда база Энергетика болгаш тарифтер өйлээр күрүне комитединде бар. Чүгле өй-шаанда ону ажыглаары артып калган. Хөмүр-даш чедирилгезинде билдинмес харылзаалар база ында чыпшына берген чиижең садыгжылар-биле удур-дедир көржүп, сайгаржыры шагда-ла негеттинип келген. Даг-тывыш компаниялары-биле дорт харылзааже шилчиир үе келген. Амдыы дээрезинде эрге-чагыргалар одалга сезонунда одаар чүүл курлавырын хевирлеп шыдавайн, а чурттакчы чон хөмүр садып алыр шинек чок артып турар» - деп, Хакасияда Ниити-российжи улусчу фронтунуң дапкырлакчы даргазы Андрей Тенишев журналистерге чугаалаан.
Ындыг турбуже губернатор Валентин Коновалов өртектер-биле айтырыгны шиитпирлеп шыдаваан, ооң уламындан регионда байдал дам дорайтаан – Тываның сайгарлыкчылары хөмүрнү чиижең өртекке садып эгелээн. Олар Тывага бир тонна хөмүрнү 2,2 муң рубльге садып алгаш, Хакасияга эккелгеш, 3,7 муң рубльге садып турар.
«Автомобиль транспорту-биле хөмүрнү республикадан үндүр сөөртүрү нургулайында каражалыг, ынчалзажок Тывадан Хакасияже хөй тонна чүък сөөртүр машиналар хөлезилеп алган чиижең садыгжылар тыптып келген. Амгы үеде ийи регионда хөмүрге өртектерниң ылгалындан олар шыырак ажык-кончааны үндүрүп ап турарлар» - деп, «Ажыл-херекчи Россияның» Эксперт төвүнүң кежигүнү Дмитрий Тортев чугаалап турар.
Хакасияның эргелеп-башкарылгазында чидиг айтырыгларның тургустунуп келгениниң ужун кожа Тыва база качыгдап эгелээн. Ынчалзажок байдалды өйлеп-таарыштырар арганы кожа регион тып алган. Ховалыг РФ-тиң өске регионнарынче хөмүрнү үндүр садарын шеглеткен, ам чүгле Тываның даг-руда компаниязы өске черлерже хөмүрнү үндүр садып болур.
«Баштайгы дээрезинде Тывага байдал Хакасиядан-даа дээредевес турган. Республикада "Базэлге" хамааржыр чаңгыс монополжу уургай бар. Эгезинде өртектер аңаа хөлчок бедик турган. Ындыг турзажок, профессионал эксперттерниң дузазы-биле регионнуң удуртукчузу чартык чылдың дургузунда бизнеске-даа, чурттакчы чонга-даа өртектерни деңнештирип шыдаан. Янзы-бүрү соңгулда кампанияларын деткииринге ынак хөмүр тывыкчыларынга удур Хакасияның баштыңы чүге хөделип шыдавазыл деп бодал башка кирер» - деп, Тортев демдеглеп турар.
«Век» үндүрүлгениң бижип турары-биле алырга, Хакасияның чазаа хөмүрнү үндүр садар өртектер-биле айтырыгны шиитпирлеп чадап турда, Тывада ОШАЧКИ-ниң доскуулдарын тургускан. Олар хөмүр сөөрткен машиналарны дедирлендирип турар. Тывага ындыг хемчеглер одалга сезонунуң төнчүзүнге чедир уламчылаар.
Хакас Республиканың “Чаа Хакасия” деп хамаарышпас информастыг агентилелдиң сайтызындан медээни алган.
А. ХЕРТЕК очулдурган.
