Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазының боттанылгазы-биле таныжар дээш Федерация Чөвүлелинден делегациязы дүүн Тывага келгеш, Чазак бажыңынга ТР-ниң Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг-биле ужуражып, хуралдаан. Ооң соонда федеративтиг тургузуг, регионалдыг политика, бот-башкарылга болгаш Соңгу чүк херектериниң талазы-биле комитет кежигүнү Анатолий Широков, бюджет болгаш саң-хөө рыноктарының талазы-биле комитет кежигүнү Дина Оюн Республиканың бүдүрүкчү, социал объектилеринге четкилээн. Кызыл хоорайда буддизм хүрээзиниң тудуунга, Вавилин ээтпээнде тууйбу заводунга база найысылалче кирип орарга “Даш хоорай” болгаш демир-бетон кылыглар заводу “Восток” КХН-ге четкен.
Чазак Даргазының оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар Александр Брокерт Москвадан келген Федерация Чөвүлелиниң делегациязы-биле кады чорааш, республиканың хөй чылдар иштинде шиитпирлеттинмейн турар чидиг айтырыглары-биле аалчыларны таныштырган.
Россияның өске регионнарынга көөрде, Тывада сайзыралдың болгаш экономиканың кудукку деңнелде чоруп турарын, оларның чылдагааннарын чугаалаан. Чижээлээрге, электри айтырыы: «Республикаже чүгле 155 мегаваттыг ийи шугум кирген болгаш улуг инвестициялыг тудуг төлевилелдери кылыры биске болдунмас. Ынчангаш ол айтырыгны шиитпирлээри-биле 130 мегаваттыг чаа электри шугумун киирер төлевилел белеткеп турар бис. Ону боттандырарынга 21 миллиард рубль акша херек. Ооң 7-зин «Росчетки» компаниязы, бир 7-зин инвесторлар бээр, ынчалза-даа ам-даа 7 миллиард рубль акша четпес. Ук электри шугумун киирбес чүве болза, республикага кандыг-даа улуг инвестициялыг төлевилел боттанмас. Чурттаар оран-сава айтырыы болгаш школалар, уруглар садтары дээш оон-даа ыңай шиитпирлеп чадап турар айтырыгларывыс хөй. Бистиң Республикавыстың өске регионнардан ылгалы: хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер көвей. Чуртталга бажыңнарының садар өртээ бир дөрбелчин метрде 100 000 рубль хемчээлдиг апарган. Уруглар садтары болгаш школа айтырыы база чидиг айтырыгларның бирээзи болуп артпышаан. Дыка хөй школалар 3 ээлчегде өөренип турар. Доозукчулар чоруурга-даа уруглар садтарындан 1-ги классчылар эңдере кээп турар. Ниитизи-биле алыр болза школачыларга ам-даа дыка хөй олут херек» - деп чугаалаш, кожа чурттар-биле чүгле Москва таварыштыр эвес, а дорт аргыжылга айтырыының дугайында база бодалдарын илереткен.
Кызыл хоорайның улуг хүрээ тудуундан чоруткаш, Вавилин ээтпээнде тууйбу кылып турар заводка барганнар. Ажыл шагының үезинде заводтуң ажылчыннарының канчаар ажылдап турарын сонуургап, оларның бүдүрген тууйбуларын тудуп көрүп, удуртукчузу-биле чугаалашкан. Тууйбу өртээ Абаканда 12-14 рубль акшада чоруп турда, а бо заводта 10 рубль. Чагыг киирер улус хөй. Ылаңгыя чазын, чайын тудуг үезинде садып алыкчылар эңдерли бээр. Эрткен чылын госпиталь тудуп турар үеде өске чонга тууйбу садар арга чок болганын база чугаалашкан. Ооң чылдагааны тууйбу кургадырынга немей ам бир печка чугула херек дээрзин демдеглээн.
Хоорайның солагай талаккы дачаларынче баар орукта «Восток» КХН-ниң заводунга баарга ажыл-иш кидин түлүк чоруп тур. Ында демир-бетон кылыглар бүдүрүп турар. Чүгле Кызыл хоорайны эвес, а бүдүн Тываны бүдүрген продукциязы-биле хандырып эгелээн. Бүдүрүлге эгелээнден бээр 2800 куб метр демир-бетонну кылгаш, ам 4000 куб метр чедер сорулганы салып алган ажылдап турар. Амдыызында заводта 70 кижи ажылда хаара туттунган. Бүдүрүлге улгаткан тудум ажылчын олуттар улам көвүдээр дээрзи билдингир.
Федеративтиг тургузуг, регионалдыг политика, бот-башкарылга болгаш Соңгу чүк херектериниң талазы-биле комитет кежигүнү Анатолий Широков түңнээн: «Республиказының сайзыралы дээш бүгү күжүн үндүрүп ажылдап турар регионнарга федералдыг Төп улуг деткимчени көргүзүп турар. Сөөлгү ийи чылда федералдыг органнарның регионнарга хамаарылгазы эки талазынче өскерилгенин эскерип тур бис. Янзы-бүрү төлевиледерге акашаландырыышкын кандыг-ла бир арга-биле тыптып кээп турар апарган. Келир үеже планнарны салып, боттаныышкын дээш ажылдап турар регионнарның санынче Тыва база кирип турары өөрүнчүг-дүр. Россияның 10 регионунда социал-экономиктиг хөгжүлдениң 2020-2024 чылдарда бот-тускайлаң программазының амгы үеде боттаныышкынын Федерация Чөвүлелиниң экономиктиг политика комитеди өөренип көрүп турар. Ол ажылывыс адакталып турар. Июнь 21-де ук программаның сайзыралын болгаш боттаныышкынының дугайында шиитпир хүлээп алдынар. Аңгы-аңгы субъектилерни кезээш көөрүвүске, ук программаны боттандырарынга 5 чыл канчап-даа эвээш болур-дур. Ынчангаш программаны ам-даа 5 чылга узадырын өөренип көөрү негеттинер.
Хынаар дээш эвес, а кандыг арга-биле ук программаның боттаныышкынынга дуза кадып, регионнуң сайзыралынга ажыктыг болурувусту билип алыр дээш келген бис.
Ук программа регионнуң сайзыралынга эки идигни берип турар-дыр. Элээн каш көдээ ажыл-агый болгаш бүдүрүлге черлеринге четтивис. Ажыл-агый хайныгыышкынныг, эки-дир. Илеткелдеривиске бо бүгүнү демдеглээр бис. Өске 6 регионда дег, Тывага база ук программаның хуусаазын узадырын өөренип көөрүн сүмелээр бис.
Айдың ОНДАР.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
#Федерациячөвүлели #Делегация #Александрброкерт #Восток #Шынсолун #Тыва #Тывамедээ #Тывадыл #Тывамедиагрупп #Тува #Tuva #TMG #TMGNEWS #Tuvanews
