Тываның бюджединиң боттуң орулга кезээ ийи ай иштинде 382 млн рубльге өскен

2022 чылдың баштайгы ийи айының түңнели-биле алырга, Тываның каттышкан бюджединде боттуң орулгазы көвүдээн. Эрткен чылдың ол үези-биле деңнээрге, өзүлде 41 %. Март эгезинде республика казназынче 382 млн рубль немей кирген. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның эрттиргени регионнуң кризиске удур штаб хуралында бюджет күүселдезин чугаалашкан. Ийи ай дургузунда республика бюджединче ниитизи-биле 1 млрд 304 млн рубль киргенин, ТР-ниң Саң-хөө яамызы дыңнаткан. Казымал байлактар тывыжындан үндүрүг киирилдези көвүдеп, дөрт катап улгаткан (+42 млн рубль). Республикада ажылдыг компаниялар – «Лунсин», «Тардан Голд» база өскелерниң-даа тывыжының хемчээли көвүдээни-биле ол тайылбырлаттынар. Үндүрүг онаалдазының бөдүүнчүткен системазын ажыглап турар бизнестен орулгалар элээн көвүдээн, 92 хуу өскен (+17 млн рубль). Пандемия үезинде ону кошкаткаш, күрүне деткимчезин идепкейжиткенинден элээн өскени ол. Нефть продуктуларынга акцизтен орулга 28 хуу көвүдээн – эрткен чылдың ол үезинге деңнээрге 28 млн рубльга. Аңаа чүгле 4 хуу индексация эвес, а нефть продуктуларын саткан хемчээлдиң улгатканы салдарлыг болган. Ажык-кончаадан үндүрүглер киирилделери база өскен — 8,6 катап (+222 млн рубль). 2021 чылдың түңнелинден көөрге, «Лунсин» КХН (+100 млн рубль), «Тываэнерго» АН (+59 млн рубль), «Тардан Голд» КХН (+41 млн рубль), «Восток» КХН (+16 млн рубль), «Сбербанк» ПАН (+8 млн рубль) орулгалыг ажылдаан. 2022 чылда 10,8 млрд рубль боттуң орулгазын алыры планнаттынган, азы эрткен чылдан 7 хуу хөйге. Ындыг болзажок, Россияның Банкызы 9,5 хуу турган өзек ставканы 20 хуу чедиргенинден элээн чидириг болурун специалистер санаан. Ылаңгыя саң-хөө секторунда орулга кудулап болур. Планның 4 хуузу хире, азы 400 млн рубль деп санаттынган. Шак-ла ындыг байдал 2014 чылда болган, 9,5 хуу ставка 17 хуу чедир өскен. Ооң түңнелинде республика талазы-биле чээли портфели 26 хууга, азы 8,8 млрд рубльга бада берген (33,4 млрд рубльдан 24,6 млрд рубль чедир), а саң-хөө секторунуң орулгазы 2014 чылда 86 млн рубль турганындан, 2015 чылда 9 млн рубль кылдыр кызырылган. Республика үндүрүгге деткимче кылдыр үндүрүг онаалдазының бөдүүнчүткен системазынга ортумак хемчээлдиг ставканы (3% база 7%) хевээр арттырганын штаб хуралында демдеглээн. Ковидтен кызыгаарлаашкынныг үеде, ажыл-чорудулганың шупту хевирлеринде үндүрүг ставказын 6 хуудан 1 хуу чедир (орулгалар) база 15 хуудан 5 хуу чедир (орулгалар — чарыгдалдар) кудулаткан турганын сагындыраал. Ол чиигелде бюджетче 306,6 млн рубльдиң орулгазын киирбейн барган.